پرورش کبک

پرورش کبک به دو صورت قابل اجرا می باشد. روش اول خرید تخم نطفه دار کبک و جوجه کشی از این پرنده جهت ایجاد گله و  روش دوم خرید مستقیم گله از بازار. پیشنهاد ما به شما برای شروع این کار روش اول می باشد. در ادامه نیز ابتدا نکان مهم جوجه کشی این پرنده و سپس ترفندها و آموزش پرورش کبک قابل مشاهده می باشد.

نکات مهم در جوجه کشی کبک

در این بخش به مهم ترین ترفندها و نکات جوجه کشی کبک اعم از: شرایط ستر،عوامل مهم در میزان افزایش و کاهش دوره جوجه کشی و… اشاره کرده ایم. جهت کسب اطلاعات و آموزش کامل جوجه کشی این پرنده پیشنهاد می کنیم مقاله جوجه کشی کبک را مطالعه فرمایید.

شرایط محیط ستر

مهم ترین عوامل و شرایط که در دوران ستر جوجه کشی باید به آن توجه کرد عبارتند از: تهویه ستر، دمای ستر، رطوبت دستگاه ستر و چرخش تخم ها در دستگاه ستر

تهویه ستر

یکی از عوامل موثر در جوجه کشی که متاسفانه در اکثر مجموعه های پرورش کبک به آن توجه نمی شود تامین اکسیژن کافی برای رشد جنین است. متابولیسم جوجه در دوران جوجه کشی بسیار زیاد بوده بنابراین به اکسیژن خیلی زیادی نیاز دارد. علاوه بر تهویه مناسب در داخل دستگاه ستر، بایستی به تهویه کل اتاق ستر نیز توجه کرد چرا که باید دائماً مقدار کافی اکسیژن بتواند وارد دستگاه جوجه کشی شده و در داخل  دستگاه نیز به صورت یکنواخت پخش شود.

دمای ستر

دمای دستگاه ستر برای جوجه کشی 5/37 درجه سانتی گراد یا 5/99 فارنهایت باید باشد. هرچه نوسان دما در دستگاه کم تر بوده و دما یکنواخت باشد درصد جوجه درآوری بیشتر خواهد بود. نوسان دما تا 3/0 درجه سانتی گراد در دستگاه ستری معمولاً مشکلی ایجاد نمی کند. کالیبر کردن سیستم تنظیم دمای دستگاه به صورت دوره ای از ضروریات دستگاه ستری است.

رطوبت دستگاه ستر

رطوبت دستگاه ستر نیز در حد 60 درصد مناسب است. رطوبت کم تر باعث کاهش آب تخم و تلفات جنین و یا کاهش وزن و تلفات بعد از تولد جوجه می شود. رطوبت زیاد هم سبب خیس شدن تخم و ورود آلودگی به داخل تخم و خفگی جوجه و یا آلوده شدن آن می شود.

چرخش تخم در دستگاه جوجه کشی ستر

چرخش تخم در دستگاه جوجه کشی ستر هر 4-1 ساعت یک بار باید انجام شود در غیر این صورت سبب جابجایی موقعیت زرده از وسط تخم و در نتیجه تلفات جنین می شود.

تخم هایی که نباید در شانه ای ستر قرار گیرند عبارت اند از

تخم های خیلی بزرگ، تخم های خیلی ریز، تخم های پوسته نازک یا لمبه، تخم هایی بدون رنگ دانه، تخم های آلوده به کود، تخم های سوراخ دار، تخم های ترک دار، تخم های بد شکل و تخم های رو زرده.

چه عواملی موجب افزایش و کاهش دوره جوجه کشی می شوند؟

عواملی که باعث افزایش طول دوره جوجه کشی می شوند

1-      بزرگ بودن اندازه تخم از حد معمول

2-      پایین بودن دمای دستگاه ستر و هچر

3-      طولانی شدن زمان نگهداری تخم ها در سرد خانه

4-      بالا بودن سن گله مولد

عواملی که باعث کاهش دوره جوجه کشی می شوند

1-      کوچک بودن اندازه تخم از حد معمول

2-      بالا بودن دمای دستگاه جوجه کشی

3-      جوان بودن گله مولد

4-      قرار دادن تخم در دستگاه بلافاصله پس از تولید

انتقال تخم از ستر به هچر

در اواخر دوره جوجه کشی که برای کبک روز بیستم است لازم است تخم ها از دستگاه ستر خارج شده و به دستگاه هچر شوند (برای دستگاه های خانگی و با ظرفیت کم، بخش ستری و هچری در یک دستگاه می باشد.)

در انتقال تخم ها از ستر به هچر باید توجه داشت که دما و رطوبت محیط تا حد دمای دستگاه ها افزایش داده شود. دمای مناسب محیط برای انتقال تخم ها از دستگاه ستری به هچری 35 درجه سانتی گراد است.

نیاز حرارتی در مراحل مختلف پرورش کبک

طبیعتاً جوجه ها بیشترین دما را نیازمندند. در هفته اول زندگی حرارت محیط برابی جوجه ها می بایستی بین 33 تا 35 درجه سانتی گراد باشد. در ادامه  هر هفته حدوداً 3 درجه سانتی گراد کاهش پیدا کرده تا به 10 درجه برسد. از آن جایی که گرم کردن تمام سالن مقرون به صرفه نمی باشد، جوجه ها در فضای محدودی از سالن توسط لامپ های حرارت زا یا دستگاه مادر مصنوعی و یا تحت اشعه گرم کننده نگهداری می شوند.

بعضی اوقات بالا و پایین بودن حرارت در محیط پیش می آید که در صورت سرد بودن محل نگه داری جوجه ها جنب و جوش و غذا خوردن آنها کاهش پیدا می کند. در پرورش نیمچه کبک، دمای مورد نیاز کاهش پیدا کرده و بین 10 تا 25 درجه سانتی گراد قابل قبول است. اگر دما پائین و رطوبت بالا باشد، مسائل و مشکلات تنفسی بروز می نمایند. حرارت محیطی بالا می تواند باعث بروز کانی بالیزم (همدیگر خواری) در جوجه ها و نیمچه ها گردد.

هنگام تولید تخم، توجه به درجه حرارت محیط از اهمیت ببیشتری برخوردار است. دمای مطلوب باید بین 15 تا 27 درجه ی سانتی گراد باشد.

رطوبت سالن های پرورش کبک

بدن کبک گرمایی در حد 41 تا 42 درجه سانتی گراد دارد. یک کبک بالغ به طور متوسط روزانه حدود 30 گرم آب از طریق تنفس و حدود 80 گرم از طریق مدفوع دفع می کند. بهترین میزان رطوبت هوا بین 60 تا 75 درصد بوده و به هیچ عنوان نمی بایستی به بالاتر از 90 درصد صعود و یا پائین تر از 50 درصد نزول نماید.

یکی از دلایل بروز بیماری تنفسی رطوبت زیاد محیط است. هوای بیش از اندازه خشک نیز مشکلاتی ایجاد می کند در پرندگان، مخاط مجاری تنفسی دارای مژک های ریزی هستند که حرکت منظم آن ها به سمت خارج ذرات ریز خارجی را دفع می کند. در هوای خشک این مژک ها نمی توانند فعالیت نمایند در این صورت خطر آلوده شدن حیوان به میکروب های تنفسی افزایش پیدا می کند.

اکسیژن یکی از فاکتورهای مهم است

اکسیژن از اهمیت ویژه ای برای حفظ حیات موجودات زنده برخوردار است که از طریق دم وارد ریه ها شده. کمبود آن می تواند روند تولید را کاهش داده و یا به مرگ حیوان ختم شود. سرعت ورود هوا به داخل سالن پرورش کبک باید حدود 1/0 تا 4/0 متر مکعب در ثانیه باشد. در فصول سرد سرعت ورود هوا کمتر و در دمای بیش از 20 درجه سانتی گراد باید بیشتر باشد.

تهویه مناسب برای پرورش کبک

هدف از تهویه، خارج کردن هوای بد و مملو از گازهای سمی و وارد نمودن هوای تازه و سرشار از اکسیژن است. کمبود تهویه سبب کاهش تولید و یا مرگ پرنده می شود.

نباید از سیستم تهویه یکسان برای پرورش سنین مختلف پرنده استفاده کرد، جوجه های تازه متولد شده نسبت به جوجه های آماده کشتار نیاز تهویه ای متفاوتی دارند.

شکل و مدل ساختمان، جهت آن، مساحت سالن، تعداد پرنده و شرایط محیطی بر چگونگی تخلیه هوای محیط موثرند. نکته مهم در تهویه این است که ورودی ها و خروجی های هوا (فن های تهویه ) به درستی تعبیه شوند، فن ها باید در جهت مخالف و دور از ورودی های هوا نصب شوند تا بلافاصله هوای تازه بعد از ورود از طریق فن ها خارج نشود.

در سالن هایی که به صورت سنتی و با تعداد کم پرنده، پرورش را انجام می دهند فاقد هواکش جهت خروجی هوا بوده و به جای آن از پنچره استفاده می کنند. در این روش در صورت وجود باد ملایم، هوا از طریق پنجره های یک سمت وارد و از سمت دیگر خارج می شود. وجود سوراخ هایی در سقف باعث خروج هوای کثیف از سالن می شود.

یکی از عامل های مهم در سالن پرورش جوجه کبک تامین اکسیژن کافی برای تنفس و دفع گاز های سمی تولیدی حاصل از متابولیسم پرنده است. علی رغم اهمیتی که تهویه سالن دارد در اکثر سالن هایی که بازدید داشته ام به این نکته بسیار مهم توجه نمی شود و شاید بیش ترین خسارت سالن ها هم به دلیل عدم تهویه مناسب باشد.

تهویه سالن سبب در دسترس قرار دادن اکسیژن کافی برای پرنده و خروج گازهای سمی از سالن می شود. عدم کارایی سیستم تهویه سالن سبب تجمع گازها در سالن می شود. تجمع گاز های سمی سبب کاهش متابولیسم طبیعی پرنده، عدم رشد مناسب، مشکلات و بیماری های تنفسی، گسترش سریع بیماری ها و در نهایت تلفات پرنده می شود.

استفاده از دستگاه تهویه سالن پرورش کبک

انواع دستگاه های تهویه سالن های مرغداری را در پرورش کبک نیز می توان استفاده نمود اما این نکته مهم با توجه به وجود گروه های سنی مختلف نیاز تهویه ای متناسب با هر گروه است. نمی توان از یک تهویه یکسان برای سنین مختلف پرورش استفاده نمود. به عنوان مثال جوجه های کم تر از یک هفته نسبت به جوجه های آماده کشتار نیاز تهویه ای بسیار متفاوتی دارند و از طرفی در صورت وجود ارتباطات محیطی بین بخش های مخلتف پرورش، علاوه بر انتقال سبب اختلالات دمایی نیز می شود.

در تهویه سالن بایستی هوای تازه و مناسب از ورودی ای هوا وارد سالن شده و بعد از پخش در کل سالن (بخصوص در سطحی که پرنده قرار دارد) به همراه گاز های سمی و هوای کهنه از سمت دیگر با کمک فن های تهویه خارج شود.

مسیر گردش هوا بایستی طوری باشد که هوا در کل سالن پخش شود. بدین منظور فن های تهویه باید در جهت مخالف و دور از ورودی های هوا باشند. در برخی از سالن هایی که بازدید داشته ام متاسفانه فن ها در نزدیکی محل ورود هوا قرار گرفته اند و همین امر سبب خروج سریع هوا از مسیر نزدیک به ورودی های هوا شده و هوا قبل از این که در سالن پخش شده و پرنده از آن استفاده نماید از سالن خارج می شود.

هر چند کبک پرنده نسبتاً کوچک جثه است اما با توجه به پرورش متراکم در سالن، نیاز به تهویه مناسب وجود دارد در غیر این صورت سبب کاهش بازدهی و تلفات پرنده می شود.

روش های تهویه سالن پرورش کبک

به دو روش می توان تهویه سالن را انجام داد:

1- تهویه با فشار مثبت

2- تهویه با فشار منفی

در روش تهویه با فشار مثبت هوای تازه به وسیله فن های دمنده به داخل سالن وارد شده و از طریق پنجره های مقابل خارج می شود.

در روش تهویه منفی هوا از طریق ورودی هوا وارد شده و از فن های مقابل خارج می شود.

با توجه به شرایط سالن از یکی از روش ها می توان استفاده نمود اما در کل روش تهویه با فشار منفی مصرف برق کم تری داشته و در فصول گرم سال به خنک کردن سالن کمک زیادی می کند.

هر چه تعداد هواکش ها بیشتر و فاصله آن ها کمتر باشد هوای پاک یکنواخت تری در سالن وجود خواهد داشت بنابراین بجای استفاده از یک فن بزرگ در سالن بهتر است از چند فن کوچک استفاده نمود. ارتفاع مناسب هواکش ها از کف سالن پرورش حدود 60 سانتی متر است

در جلوی هواکش ها می توان از کانال هایی بزرگتر از قطر هواکش برای هدایت گرد و غبار سالن به داخل حوضچه جلوی فن استفاده نمود. این کانال ها باید انحنای مناسب داشته باشد که به فن فشار وارد کند.

مقدار هوای مورد نیاز به ازای هر 10 کیلوگرم وزن پرنده حدود 3 متر مکعب در دقیقه است بنابراین باید با توجه به وزن زنده موجود در سالن مقدار هوای مورد نیاز را مشخص کرد و متناسب با هوای مورد نیاز، فن کافی برای فراهم کردن این مقدار هوا تهیه نماییم.

ساعت نور مناسب برای پرورش کبک

در مورد اجرای برنامه نوری برای پرورش کبک نظرات مختلفی وجود دارد و تحقیقات کمی در این خصوص انجام شده است اما برنامه معمولی برای رشد جوجه های کبک در ایران انجام می شود بدین صورت است که در هفته اول پرورش به صورت 24 ساعته روشنایی در سالن وجود دارد. از هفته دوم هر روز حدود 20 دقیقه به ساعت خاموشی سالن اضافه می شود. این ساعت خاموشی در سالن هایی که تا حدی از نور طبیعی استفاده می کنند بهتر است در غروب هر روز بعد، از ساعت 7 عصر تا 40/7 به گله خاموشی داد. این روند افزایش ساعات خاموشی تا زمانی ادامه پیدا می کند که در نهایت 14 ساعت خاموشی و 10 ساعت روشنایی داشته باشیم.

برنامه نوری 14 ساعت خاموشی و 10 ساعت نور برای جوجه هایی که قرار است به عنوان مولد استفاده شوند بسیار مناسب است. برای بلوغ مناسب جوجه هایی که به عنوان مولد قرار است نگه داری شوند در نهایت باید ساعات نور به 8 ساعت و ساعات خاموشی به 16 ساعت برسد.

سالن های کبک از لحاظ نور گیری باید طوری طراحی شوند که در زمان اجرای برنامه نوری بتوان ساعات خاموشی را به صورت کامل در سالن ایجاد کرد.

برنامه های نوری دیگری هم می توان استفاده نمود. یکی از این برنامه ها برنامه نوری متناوب است. بدین صورت که یک ساعت نور دو ساعت خاموشی به صورت متناوب در طول شبانه روز انجام می شود. در این روش نوری باید آب خوری و دان خوری کافی در سالن وجود داشته باشد تا پرنده بتواند در ساعات نوردهی دسترسی راحت به آب و خوراک داشته باشد.

در این روش معمولاً پرنده رشد سریع تری خواهد داشت و احتمالاً ضریب تبدیل غذایی (مقدار خوراک مصرفی نسبت به افزایش وزن) نیز کاهش می یابد. در صورتی که هدف پرورش جوجه، تولد مولد باشد حداقل بعد از سه ماهگی باید برنامه نوری را به 14 ساعت خاموشی و 10 ساعت نور مداوم تغییر داد.

قطع نوک (نوک چینی) در پرورش کبک

نوک چینی عملی است که کبک دار جهت جلوگیری از کانی بالیزم (عادت نامطلوب همدیگر خواری) و کندن پرهای یکدیگر بیشتر بر روی جوجه کبک هایی که به عنوان مولدین آینده نگه داری می شوند انجام می دهد. در صورت وقوع این مشکل رفع آن ها کار بسیار مشکلی است. نوک چینی در حقیقت یک عمل موثر در پیش گیری از این عادت بد می باشد. در واقع کبک های نوک بریده نمی توانند یکدیگر را زخمی نمایند. روش اجرای قطع نوک عملاً دو نوع است:

1- روش اول، با نام «سیستم دقیق» در سن 6 تا 10 روزگی انجام می پذیرد. در این روش از تیغه ای با سوراخ های مختلف برای دقت در قطع مقدار لازم نوک استفاده می شود. نوک جوجه ها پس از ورود در سوراخ مورد نظر توسط تیغه دیگری با حرکت بعدی قطع می شود. در بازار نوعی دستگاه قطع نوک وجود دارد که به کمک حرارت و در زمان مشخص نوک جوجه ها را می چیند. توجه نمائید در این روش عملیات نمی بایستی مجدداً تکرار شود.

2-  روش دوم، روش سنتی است که به وسیله ی تیغ نازل مقدار 2/1 تا 3/2 از قسمت بالایی نوک جوجه قطع می شود. قسمت پائینی نوک، باقی مانده و فقط سر آن سوزانده می شود. عملیات در مرتبه ی اول در سن 4 تا 6 هفتگی انجام پذیرفته و بار دوم در سن 12 تا 14 هفتگی تکرار می شود.

نکات مهم در انجام نوک چینی کبک ها

الف- نوک چینی به هیچ عنوان نه باید در حالت استرس و زمانی که شرایط عمومی جوجه مناسب نیست انجام پذیرد.

ب- وقتی تیغه بیش از اندازه سرد و کند باشد، قطع نوک با فشار مضاعف انجام می گیرد که ممکن است به بافت های آن منطقه آسیب برساند.

ج- ممکن است تیغه ویژه قطع نوک بیش از اندازه گرم باشد. در این حالت حرارت زیاد باعث ضایع شدن بافت ای آن منطقه می شود.

د- در نوک چینی نمی بایستی عجله کرد عملیات بایستی در زمان مشخص انجام پذیرد.

ه- پس از قطع نوک و روزهای بعد از آن دان خوری باید همیشه پر از دان باشد.

و- بعد از نوک چینی آب فراوان و تمیز فراهم باشد زیرا این اقدام موجب تمیز نگاه داشتن محل قطع شده می شود.

کانی بالیزم (همدیگر خواری) در پرورش کبک

کندن پر عادت بدی است که معمولاً در پرورش کبک به روش بستر پیش می آید. در کانی بالیزم کبک علاوه بر پرها، پوست بدن و گوشت یکدیگر را نیز پاره کرده و می بلعد. این عادت نا مطلوب عموماً در کبک های مولد در قفس و معمولاً در ابتدای تخم گذاری پدید می آید. در این حالت نهایتاً حیوان مجروح، به گوشه ای پناه برده و بی حرکت متوقف می شود زیرا معمولاً مقعد او مورد حمله قرار گرفته و قسمتی از روده بیرون کشیده و توسط دیگر کبک ها بلعیده می شود.

مهمترین فاکتور های تشدید کننده ی همدیگر خواری به قرار زیر است:

1-      تراکم بیش از حد در قفس یا در بستر

2-      حرارت بیش از حد بالا و کمبود تهویه

3-      بستر مرطوب و یا شرایط نامطلوب

4-      شدت بیش از اندازه نور همراه با تابش مستقیم اشعه خورشید بر روی بدن کبک ها

5-      نیمچه های جوان تر از حد معمول با شروع زودرس تخم گذاری

6-      مدفوع شل، داشتن انگل هایی مانند کرم ها، شپشک ها، کنه ها و غیره

7-      وجود آب کثیف در آب خوری ها

8-      نارسایی های تغذیه ای (مانند کمبود پروتئین) و استفاده از انحصاری از دانه پلت شده

9-      تولید تخم بیش از حد بالا

10-  اشتباه در مدیریت و هر عاملی که باعث عصبی شدن و رقابت کبک ها گردد مانند کمبود تعداد دان خوری

روش های جلوگیری از کانی بالیزم

بهترین راه برخورد با این مشکل پیش گیری از آن می باشد بنابراین در صورت وقوع کانی بالیزم، رعایت موارد زیر ضروری به نظر می رسد:

–         اعمال مدیریت صحیح به ویژه رعایت اصول تغذیه

–         عدم تقویت غیر منطقی پولت ها از نقطه نظر سطح تغذیه

–         توجه به تراکم در واحد سطح و کیفیت و کمیت و پراکنش تجهیزات

–         نوک چینی و استفاده از لامپ های رنگی یا رنگ کردن شیشه پنجره

–         کدر و تار کردن شیشه پنجره ها به منظور محدود کردن نور

–         کاهش حرارت سالن با هر وسیله ممکن و افزایش تهویه هوا

–         جستجو برای مشخص کردن انگل های داخلی یا خارجی و از بین بردن آن ها

را ه های جلوگیری از استرس کبک ها

کبک پرنده ای است که در طبیعت به وسیله استتار خود با محیط و همچنین در برخی مواقع با فرار از خطر، خود را محافظت می کند. این رفتاز غریزی در کبک هایی که در شرایط صنعتی و یا به صورت دستی پرورش داده می شوند نیز دیده می شود. کبک در مقایسه با بلدچین پرنده ای ترسو محسوب می شود. چرا که بلدرچین های پرورشی زمانی که انسان در کنار آنها قرار می گیرد به سمت او می آیند و حالت فرار به خود نمی گیرند. در حالی که در مورد کبک حتی جوجه یک روزه به شدت ترسو بوده و در زمان نزدیک شدن انسان یا هر عامل دیگر به شدت فرار کرده و پناه می گیرد که این رفتار تا حدودی در سنین بالاتر هم ادامه پیدا می کند.

شرایط محیطی و محل پرورش کبک به نحوی باید باشد که در معرض کم ترین استرس های محیطی از قبیل صدا و رفت و آمدهای غیر ضروری باشد. در صورت رفت و آمد افراد متفرقه به داخل سالن به کبک استرس زیادی وارد می شود؛ که این استرس در کبک های در حال رشد سبب تاخیر در رشد و در کبک های مولد سبب کاهش تخم گذاری و در برخی مواقع قطع تخم گذاری می شود.

در روزهای اول پرورش باید نور سالن کنترل شود که به پرنده استرس وارد نکند. نور شدید سبب می شود پرنده عصبانی باشد. این عصبانیت سبب هم خواری شدید در گله می شود. کبک با دیدن افراد به شدت فرار می کند و چون راه فراری در سالن ندارد معمولاً خود را به شدت به دیوار ها می کوبد؛ بنابراین کسانی که با جوجه کبک ها کار می کنند باید بسیار آرام و ملایم وارد سالن شده و در حین کار نیز خیلی آرام کار کنند.

اگر گروه های بزرگ پرورشی با تعداد زیادی پرنده نگهداری می شوند باید دقت کرد که در زمان استرس ممکن است پرنده ها در گوشه های سالن جمع شده و با فشاری که بر پرندگان زیرین وارد می کنند سبب ایجاد تلفات شوند.

پنج راهکار کاهش استرس در گله پرورش کبک

1-      در سالن های پرورش بهتر است که گوشه های سالن به صورت دایره ای باشند که جوجه ها در گوشه ها محبوس نشوند.

2-      استفاده از مولتی ویتامین ها به خصوص ویتامین C می تواند نقش مهمی در کاهش استرس داشته باشد. همچنین تقسیم گروه های پرورشی به گروه های کوچک تر در زمان پرورش می تواند نقش مهمی در کاهش تلفات داشته باشد.

3-      در اختیار داشتن دان خوری و آب خوری کافی نیز تا حدودی استرس پرنده را کاهش می دهد.

4-      عدم نگهداری پرندگان و حیواناتی که سر و صدای زیادی تولید می کنند از قبیل سگ.

5-      عدم استفاده از وسایل و تجهیزات دارای صدای زیاد.